Wat is Aikido?
Deze vraag is al door heel veel mensen over de hele wereld beantwoord. Iedereen die Aikido beoefent, heeft wel eens een poging gewaagd om dit aan onwetenden uit te leggen. De ene keer met meer succes dan de andere keer. Aikido laat zich moeilijk definiëren. Vaak blijft het bij: Een Japanse verdedigingssport die zich kenmerkt door cirkelende bewegingen, klemmen en worpen. De verdediger neemt de aanvalskracht van de aanvaller over, gebruikt deze om de aanvaller (die we partner noemen) te neutraliseren zonder deze pijn te doen. Het is de ontwikkeling van lichaam en geest bla bla bla. De gemiddelde toehoorder haakt al af of weet nog iets uit te brengen als: “O, het is zoiets als Judo!” Daar gaan we weer.
Ik ga dus geen poging wagen. Of toch wel, soort van.
Even beginnen met een stukje historische achtergrond. De grondlegger van Aikido, Morihei Ueshiba was een persoon die zijn leven wijdde aan het onderzoeken van de krijgskunsten en tijdens zijn zoektocht een paar kleurrijke figuren op zijn pad tegenkwam. De eerste was Sokaku Takeda die een lange lijn van Daito Ryu Aiki Jujitsu vertegenwoordigde. Een zonderlinge, reizende eenling die zijn geld verdiende door zijn kunsten aan anderen te leren. Ueshiba ontmoette hem verschillende keren over een lange periode en nodigde hem zelfs thuis uit om voor langere tijd bij hem te studeren. Na verloop van tijd kreeg Ueshiba een soort van leraardiploma om het Daito Ryu te verspreiden. De tweede was de kleurrijke Omoto Kyo secteleider Onisaburo Deguchi. Ueshiba werd een soort van lijfwacht en werd door Deguchi gestimuleerd om de krijgskunsten verder te onderzoeken. Vele reizen en avonturen beleefde Ueshiba met deze charismatische leider en kwam zelfs voor een vuurpeleton in Mongolië te staan waaraan ze ternauwernood ontsnapten. Via hem kwam Ueshiba in aanraking met mensen uit hooggeplaatste kringen die hem veel support gaven. De Omoto Kyo werd uiteindelijk verboden en Ueshiba wist een lange gevangenisstraf te ontwijken. De inmiddels in Tokyo gesettelde krijgskunstenaar trok zich in het begin van WOII terug naar het platteland in Iwama en ging daar verder met het onderzoeken van zijn eigen krijgskunst. Zijn zoon Kisshomaru zwaaide inmiddels de scepter in de Hombu dojo in Tokyo, het hoofdkwartier van Aikikai Aikido zoals het inmiddels was gaan heten. Samen met andere leerlingen van Ueshiba zoals Koichi Tohei en Nobuyoshi Tamura leerden velen het inmiddels gesystematiseerde Aikido. Ueshiba kwam af en toe onaangekondigd binnen en gooide de leerlingen en hield lange verhandelingen over het Universum en de rol van de kami (goden). De aanwezige twintigers begrepen vrij weinig wat de oude meester hun allemaal trachtte duidelijk te maken.
Feit is dat Ueshiba geen moeite deed om zijn leerlingen zijn Aikido te leren. Het was leren door gegooid te worden en ze moesten zelf maar uitzoeken hoe dat nu toch moest. De krijgskunst kreeg pas structuur toen de zoon er een systeem van maakte zoals we dat vandaag de dag nog kennen. Met duidelijke namen en onderverdeeld in graden. Na de dood van Ueshiba in 1969 vervolgden een aantal leerlingen hun eigen weg en een ieder gaf zijn eigen interpretatie aan van wat hij geleerd en gehoord had. Zo ontstonden er verschillende manieren van Aikido beoefenen, zelfs onder het dak van de Hombu dojo werd Aikido op verschillende manieren beoefend. Over een ding kunnen we duidelijk zijn: niemand deed het zoals Ueshiba het deed. Kijk maar naar de filmbeelden van die tijd, daar zie je de duidelijke verschillen. Het Aikido dat vandaag de dag grotendeels wordt beoefend is ontwikkeld door Kisshomaru Ueshiba, we noemen het Aikikai Aikido. Deze manier van Aikido beoefenen is duidelijk gericht op techniek, zuiver, klinisch en duidelijk herkenbaar. Elk kyu examen bestaat uit deze technieken die onderverdeeld zijn in moeilijkheidsgraad. Met training, goede begeleiding en inzet zijn deze door iedereen goed te leren. De mensen met een witte band zijn er jaren druk mee en behalen uiteindelijk hun zwarte band.
En dan? Tuurlijk is er in de techniek veel te verbeteren en bij te schaven. Ook komen er nieuwe technische zaken zoals Henka waza (veranderen van techniek) en Kaeshi waza (overname techniek). Daarnaast wordt vaak ook meer aandacht besteed aan wapens maar dit beperkt zich vaak tot het afpakken van de bokken (houten zwaard), jo (stok) en tanto (houten mes). Daarnaast wordt er door veel clubs geoefend met kata vormen met de bokken en de jo. Dit zijn voorgeprogrammeerde oefeningen die tot in de finesse worden aangeleerd.
Zover een antwoord op: Wat is Aikido?
Komt er echter na al dit bovenstaande (niveau vaak rond 4de dan) nog meer of is dit het en ben je gedoemd om alles te blijven verfijnen? Gelukkig niet! Daar Aikido niet tot in detail is vastgelegd door de grondlegger, geeft dat ook weer een hoop vrijheid in onderzoek en interpretatie. Dit zag je ook duidelijk bij de directe leerlingen van de grondlegger. Aikido is een cirkel en dus eigenlijk oneindig. Het bestuderen van de basisprincipes zoals balansverstoring, timing, afstand, focus, lichaamsverplaatsing, richten van energie et cetera kan een nieuwe fase laten in gaan op basis van eigen inzichten (zoals de eerste leerlingen van Ueshiba die ook al hadden) en de (on)mogelijkheden van het eigen lichaam. Nieuw onderzoek en het lef om een beetje buiten de lijntjes te kleuren (ik heb altijd medelijden met de Ueshiba familie die de opgezette lijn van Kisshomaru Ueshiba in stand moeten houden) zorgt er voor dat de uitleg van “Wat is Aikido?” er weer anders uit gaat zien. Wat vandaag voor jou die vraag beantwoordt, zal het over 10, 20 of 30 jaar niet meer doen. Er komen nieuwe antwoorden. Wat heerlijk dat je zo kan groeien in de beleving van Aikido die zoals bovenstaande cirkel oneindig is. Aikido groeit met je mee. Laten we samen blijven zoeken naar de mogelijkheden die voor ons nog verborgen zijn. Ieder op zijn of haar eigen niveau.